تبیین و مقایسه فلسفه سیاسی مطهری و هگل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران.

2 دانشجوی دکتری فلسفه، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی اندیشه‌های هگل و مطهری پیرامون موضوعات عقل، تحولات، اختیار و آزادی و دولت و آینده بشر و نیز نحوه تقریر، شرح و انتقاد مطهری از اندیشه‌های هگل درباره موضوعات فوق است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در بحث جایگاه عقل در حوزه سیاست، عقل نزد هگل به طور مستقل مطرح بوده، اما نزد مطهری جایگاه وحی و عقل در کنار هم لحاظ شده است. هگل قائل به اراده فردی نیست و از جبر تاریخی بیرون نمی‌آید. مطهری دقیقاً نقطه مقابل هگل بوده و قائل به نقش موثر آحاد انسان‌ها در نظام سیاسی بوده و مقبولیت نظام سیاسی را منوط به احراز اراده انسان در آن نظام سیاسی می‌پندارد. در بحث تحولات اجتماعی- سیاسی، هگل منشاء تحولات اجتماعی را ناشی از تضاد در بستر اقوام و ملل دانسته که با متد دیالکتیک، این روند به سمت پیشرفت و تعالی متحول شده، اما مطهری منشاء تحولات اجتماعی را ناشی از استعدادهای فطری و توانایی درونی انسان‌ها دانسته و بر نقش انسان نسبت به پدیده‌های سیاسی- اجتماعی تاکید فراوانی دارد. در بحث دولت، از منظر هگل، دولت سنتز جامعه مدنی و خانواده است. مطهری برای تبیین جایگاه دولت اسلامی در عصر غیبت به تبیین وظایف پیامبر(ص) می‌پردازد. در بحث آینده بشر از نظر هگل، از آنجایی که انسان موجودی تاریخ‌مند است، می‌توان گفت که انسان، موجودی اکنونی و ثابت و لایتغیر نیست، بلکه موجودی است که در آینده و از طریق سیر دیالکتیکی و رسیدن به عقلانیت و آزادی مطلق، انسان خواهد شد. از منظر مطهری، حکومت صالحان در آینده بشر از طریق ظهور و بروز فطرت حقیقی انسان‌ها با موضوعی به نام مهدویت و حکومت امام زمان‌(عج) به وقوع خواهد پیوست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Explanation and Comparison of the Political Philosophy of Motahhari and Hegel

نویسندگان [English]

  • Masoud Pourfard 1
  • Nader Najafpour 2
1 Associate Professor, Institute of Islamic Culture and Thought; Member of Hozeh Political Studies Association, Qom, Iran.
2 PhD. Student, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is the comparative review of the ideas of Hegel and Motahhari about issues such as ration, transformations, free will, freedom, government, and future of human being as well as Motahhari's perception, explanation, and criticism on Hegel's thoughts about the above subjects. The method of research is descriptive-analytic and the results showed that concerning the role of ration in the realm of politics, ration is independently at issue for Hegel while the role of Wahy (revelation) and ration are mutually important to Motahhari. Hegel does not believe in individual will and does not give up historical determinism. Motahhari is on the contrary and believes in the effective role of humans in the political system. He maintains that the legitimacy of the political system is dependent on the existence of human free will therein. In the discussion of social-political transformations, Hegel maintains that the origin of social transformations is derived from paradox in ethnic groups and nations and with a dialectic method, this procedure changes to development and betterment; however, Motahhari thinks that the origin of social transformations is rooted in humans' innate talents and capabilities and so he immensely emphasizes on humans' role in political and social phenomena. Government, in the view of Hegel, is a synthesis of civil society and family. To explain the position of Islamic government in the Age of Absence, Motahhari mentions the duties of the Prophet (PBUH). In the discussion of humans' future, Hegel holds that since a human is a historic creature, it can be said that he is not a current, fixed, and stable creature but rather he will become human in future through a dialectic course and achievement of rationality. From the view of Motahhari, the government of the righteous people will occur in future through the appearance and emergence of humans' true instinct under a subject named Mahdawiyat and the government of Imām Zamān (AS).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hegel
  • Mortezā Motahhari
  • Political Philosophy
  • Ration
  • Free Will
  • Freedom
قرآن کریم.
استیس، و.ت. (1393). فلسفه هگل. ترجمه حمید عنایت. تهران: انتشارات امیرکبیر.
بیزر، فردریک (1393). هگل. ترجمه مسعود حسینی. تهران: انتشارات ققنوس.
پولادوند، کمال (1382). تاریخ اندیشه سیاسی در غرب. تهران: نشر مرکز.
کالینگوود، رابین جورج (1389). مفهوم کلی تاریخ. ترجمه علی اکبر مهدیان. تهران: انتشارات کتاب آمه.
کیمپل، بن (1373). فلسفه تاریخ هگل. ترجمه عبالعلی دستغیب. تهران: انتشارات بدیع.
مارش، دیوید؛ استوکر، جری (1384). روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمه امیرمحمد حاجی ‌یوسفی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مجتهدی، کریم (1389). درباره هگل و فلسفه او. تهران: انتشارات امیرکبیر.
مصلح، علی‌اصغر (1392). گئورک ویلهام فردریش هگل. تهران: انتشارات علمی.
مطهری، مرتضی (1373). اسلام و مقتضیات زمان. تهران: انتشارات صدرا، ج1.
مطهری، مرتضی (1374). انسان کامل. تهران: صدرا، ج1-2.
مطهری، مرتضی (1376). امامت و رهبری. تهران: انتشارات صدرا، چاپ بیستم.
مطهری، مرتضی (1377). مجموعه آثار شهید مطهری. تهران: انتشارات صدرا، 19، 3، 22.
مطهری، مرتضی (1381). مجموعه آثار. تهران: انتشارات صدرا، ج3، 6، 1.
مطهری، مرتضی (1383). مجموعه آثار شهید مطهری. تهران: انتشارات صدرا، ج22.
مطهری، مرتضی (1384). پیرامون جمهوری اسلامی. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1393). فلسفه تاریخ. تهران: انتشارات صدرا، ج1.
مک کارنی، جوزف (1389). هگل و فلسفه تاریخ. ترجمه اکبر معصوم بیگی.تهران: انتشارات آگه.
هگل، گئورک ویلهام فردریش (1392). عقل در تاریخ. ترجمه حمید عنایت. تهران: انتشارات هرمس.
Hegel, G. (1998). Lectures on the philosophy of world history introduction. Published by Cambridge university press.
Maris, J. (1967). History of Phylosophy. courier corporation.