رویکردی علم‌النفسی به فلسفه سیاسی متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران.

چکیده

موضوع سیاست را می‌توان با رویکردهای متفاوتی مورد مطالعه قرار داد. فلسفه سیاسی متعالیه شاخه‌ای از حکمت و فلسفه اسلامی است که به بررسی سیاست با رویکرد حکمت متعالیه می‌پردازد. ملاصدرا با استفاده از قواعد علم‌النفسی همچون «النفس جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء» و «النفس فی وحدتها کل القوی» و «التشکیک فی مراتب النفس» و... برای انسان جایگاه ممتاز و متعالی قائل است. در این راستا، هدف تحقیق حاضر بهره‌گیری از مباحث علم‌النفس حکمت متعالیه در ترسیم فلسفه سیاسی متعالیه است. پرسش محوری این است که چگونه می‌توان با بهره‌گیری از مباحث علم‌النفسی حکمت متعالیه به ترسیم فلسفه سیاسی متعالیه راه یافت؟ روش پژوهش توصیفی، کیفی و استنباطی بود بوده و براساس نتایج حاصل، دو ساحت استعلایی و انقیادی انسان، تقدم بُعد ملکوتی بر بُعد ملکی انسان، صیرورت و پویایی ذاتی انسان، امکان تصعید در مراتب وجودی انسان، وحدت و یگانگی انسان به رغم تکثر قوا و حالات، زمینه لازم را برای طرح سیاست متعالی، سعادت دو سطحی، انسان متعالی و مدینه فاضله متعالیه امکان‌پذیر می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Approach of 'Elm al-Nafs to Transcendental Political Philosophy

نویسنده [English]

  • Mehdi Omidi
Associate Professor, Imam Khomeini Educational and Research Institute; Member of Hozeh Political Studies Association, Qom, Iran
چکیده [English]

The subject of politics can be studied from different approaches. Transcendental political philosophy is a branch of Islamic wisdom and philosophy that deals with politics from the perspective of transcendental wisdom. Using some principles in ‘Elm al-Nafs (psychology) such as “al-Nafs Jesmāniyah al-Hodouth va Rowhāniyah al-Baqā’” (physical creation and spiritual survival of Nafs, “al-Nafs fi Vahdatehā kol al-Qovā” (Unity among all faculties of Nafs), al-Tashkik fi Marāteb al-Nafs” (uncertainty in the levels of Nafs) and, Mullā Sadrā regards an excellent and high position for a human. In this respect, the purpose of the present study is to apply some ‘Elm al-Nafs (psychological) discussions in transcendental wisdom to explain transcendental political philosophy. The central question is how we can explain transcendental political philosophy using psychological arguments of transcendental philosophy. The method of study is descriptive, qualitative, and inferential and according to the results, some features such as human’s transcendental and inquisitive aspects, the priority of his spiritual over physical aspect, Sirurat (becoming) and human’s innate dynamism, the feasibility of ascending in human’s existential levels, human’s unity and oneness despite plurality of his faculties and states, pave the way for the substantiation of transcendental politics, bi-level prosperity, perfect human, and transcendental utopia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ‘Elm al-Nafs (Psychology)
  • Political Philosophy
  • Transcendental Politics
  • Utopia
ابن سینا (2007م). کتاب السیاسة. علی محمد اسبر. سوریا: جبله، مجمع الروضه التجاری.
آشتیانی، سید جلال‌الدین (1384). شرح بر زاد المسافر ملاصدرا. تهران: امیرکبیر.
شیرازی، قطب‌الدین (1394). شرح حکمه الاشراق. سید محمد موسوی. تهران: حکمت.
صدرالدین شیرازی، محمد (1354). المبدأ و المعاد. مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انتشارات انجمن فلسفه ایران.
صدرالدین شیرازی، محمد (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
صدرالدین شیرازی، محمد (1361). ایقاظ النائمین. با مقدمه و تصحیح محسن مؤیدی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد (1361). حکمه العرشیه. ترجمه غلامحسین آهنی. تهران: انتشارات مولی.
صدرالدین شیرازی، محمد (1363). اسرارالآیات. ترجمه و تعلیق محمد خواجوی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد (1363). مفاتیح‌الغیب. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مکتب محمودی.
صدرالدین شیرازی، محمد (1364). تفسیر القرآن الکریم. قم: انتشارات بیدار، ج1-7.
صدرالدین شیرازی، محمد (1377). رساله سه اصل. تصحیح سید حسین نصر. تهران: انتشارات روزنه.
صدرالدین شیرازی، محمد (1378). المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه. تصحیح و تعلیق سید محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی، محمد (1378). شرح و تعلیقه بر شفاء. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی، محمد (1381). کسر اصنام الجاهلیه. تصحیح، تحقیق و مقدمه محسن جهانگیری؛ با اشراف سید محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی، محمد (1387). شرح اصول کافی. تهران: انتشارات حکمت اسلامی صدرا، ج2.
صدرالدین شیرازی، محمد (1990م). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. بیروت: دارالتراث العربیه، ج3، 1-9.