نگاه تطبیقی به فلسفه دانش ارتباطات اسلامی و علوم اثباتی غربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشگاه صداوسیما، قم، ایران

10.22034/ippr.2022.541773.1013

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی فلسفه دانش ارتباطات اسلامی و علوم اثباتی غربی است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در دیدگاه اسلام، در درستی علم و گزاره‌های علمی، صرف انطباق علم با واقعیت کفایت نمی‌کند؛ بلکه علاوه بر آن، برخورداری علم از حقیقت نیز اهمیت دارد. انطباق علم با واقعیت به مدد تجربه تعیین می‌شود، ولی این کار به تنهایی کافی نیست. در علم دینی، مسئله‌شناسی در عرصه ارتباطات به تبعیت از ارزش‌های دینی و نیز پیش‌فرض‌های مقبول در انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی دنبال می‌شود. به این معنا که مسئله‌شناسی بر اساس ارزش‌ها و هنجارهای دینی صورت می‌گیرد یا به عنوان پرسش‌های علمی مطرح می‌شود. علم جدید در اندیشه پارادایمی ارتباطی غرب برخلاف علم دینی، مراتب والاتر هستی را نادیده گرفته و با آن‌ها قطع رابطه کرده است؛ در نتیجه حتی اگر یافته‌هایش در محدوده جهان مادی قابل اعتماد باشد، مدلول‌های دیگر آن، که به عوالم برتر از ماده اشاره دارد، خدشه‌دار خواهد بود. تعریف انسان در علم دینی با تعریف‌های پارادایم در علوم ارتباطات از انسان، تفاوت دارد. در نگاه دینی، همان‌گونه که انسان موجودی دارای ساحت‌های مختلف وجودی است، کنش‌های او نیز باید بر اساس همین ابعاد وجودی بررسی و تبیین شوند. مهم‌ترین تمایز علم دینی از دیگر پارادایم‌ها به ویژه پارادایم‌های غیردینی، در نوع نگاه انسان‌شناختی اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Outlook on the Philosophy of Islamic Relations and Western Positive Sciences

نویسنده [English]

  • Kamal Akbari
Assistant Professor, Radio and Television University, Qom, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is the comparative review of Islamic relations and western positive sciences. The method of study is descriptive-analytic and the results showed that in the view of Islam, the mere consistency between science and reality does not suffice for the accuracy of science and scientific propositions, but rather, it is also important that science be the truth. Consistency between science and reality is determined with the assistance of experience, but it is not enough by itself. In religious science, problem analysis in the realm of relations is followed conforming to religious values as well as accepted assumptions in anthropology and epistemology. It means that problem analysis is conducted based on religious values and norms or raised as scientific questions. New science in western relational paradigmatic ideology has ignored transcendental stages of existence and has become dissociated from them. As a result, even if its results are trustworthy within the material world, its other purports conveying worlds higher than materiality will be defected. The definition of human in religious science is different from that of paradigms in relational science. In the religious viewpoint, since humans have different existential aspects, their acts should be reviewed and determined based on them. The most important difference between religious science and other paradigms, especially non-religious ones, lies in the anthropological outlook of Islam.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Relations
  • Positivism
  • Religious Science
  • Islamic Relations
  • Anthropology
  • Western Positive Sciences
قرآن کریم.
اکبری، کمال (1392). درآمدی بر ارتباطات و اطلاعات در اسلام. قم: دانشکده صداوسیما.
اکاشا. سمیر (1387). فلسفه علم. ترجمه هومن پناهنده. تهران: فرهنگ معاصر.
باربور، ایان (1362). علم و دین. ترجمه بهاء‌الدین خرمشاهی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
باقری، خسرو (1382). هویت علم دینی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بستان، حسین (1392). گامی به سوی علم دینی. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
پارسانیا، حمید (1383). علم و فلسفه. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
پارسانیا، حمید (1386). معرفت‌شناسی در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء، چاپ چهارم.
پارسانیا، حمید (1387). بازسازى علم مدرن و بازخوانى علم دینى. راهبرد فرهنگ، شماره 3.
تانکارد. جیمز؛ سورین، ورنر جوزف (1384). نظریه‌هاى ارتباطات. ترجمه علیرضا دهقان. تهران: دانشگاه تهران.
خسروپناه، عبدالحسین (1382). گستره شریعت. قم: دفتر نشر معارف.
دلانتی، گراد (1384). علم اجتماعی فراسوی تعبیرگرایی و واقع‌گرایی. ترجمه محمد عزیز بختیاری. تهران: انتشارات دانش و اندیشه معاصر.
راجرز، اورت میچل (1387). تاریخ تحلیلى علم ارتباطات. ترجمه غلامرضا آذرى. تهران: دانژه.
راین، لن (1367). فلسفه علوم اجتماعی. ترجمه عبدالکریم سروش. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ساروخانی، باقر (1388). جامعه‌شناسی ارتباطات. تهران: انتشارات اطلاعات.
لازی، جان (1377). درآمدی تاریخی به فلسفه علم. ترجمه علی پایا. تهران: انتشارات سمت.
لیندلف، تامس؛ تیلور، برایان (1387). روش‌های تحقیق کیفی در علوم ارتباطات. تهران: انتشارات همشهری.
مارش، دیوید؛ استوکر، جری (1384). روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمه‌ امیرمحمد حاجی‌یوسفی. بی‌جا: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
معتمدنژاد، کاظم (1374). سیری در تحول مطالعات ارتباطی. تهران: سروش.
مولانا، حمید (1392). الگوی مطبوعات و رسانه‌های اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.